Πίνακας συμμετοχής

Το μεγαλύτερο μυστικό για να ηχογραφήσουμε μια καλή ηλεκτρική κιθάρα, είναι ο ίδιος ο ήχος που βγαίνει από το ηχείο του ενισχυτή μας. Δηλαδή ο συνδυασμός της κιθάρας, του ενισχυτή και των χεριών του κιθαρίστα. Πέρα απο αυτό όμως είναι πολύ σημαντικές κάποιες βασικές γνώσεις ηχοληψίας, για την σωστή αποτύπωση του ήχου αυτού, όπως τα παρακάτω. 1. Τοποθέτηση μικροφώνων Συνήθως ένα Shure SM57 ή κάποιο δυναμικό μικρόφωνο φωνής κοντά στο ηχείο, στοχεύοντας στο κέντρο του μεγαφώνου στα 5-10εκ. περίπου, με κλίση 45 μοιρών ή εναλλακτικά 90 μοίρες στην μέση απόσταση του κώνου απο την περιφέρεια. Η κλίση ως προς το μεγάφωνο είναι σημαντική. Μη ξεχνάτε ότι ο ακροατής δεν ακούει μπροστά στο μεγάφωνο αλλά υπό γωνία και αν πειραματιστείτε φορώντας ακουστικά, θα βρείτε τον ήχο που έρχεται στ' αυτιά σας. Οσο μεγαλύτερη η κλίση τόσο πιο μαλακά τα πρίμα. Σκεφτείτε πως ρυθμίζετε το equalizer μετακινώντας το μικρόφωνο. Αν θέλουμε περιπέτεια, ένα πυκνωτικό μικρόφωνο (Neuman U87, AKG 414) μπορεί να ακολουθήσει σε απόσταση ενός μέτρου, στο ίδιο ύψος, περιμετρικά, (ακόμα και πίσω απο την καμπίνα) στοχεύοντας προς το μεγάφωνο. Αν θέλουμε να το παρακάνουμε; Άλλο ένα πυκνωτικό μικρόφωνο στη τριπλάσια απόσταση από το προηγούμενο. (δηλ. στα 2,5 - 3 μέτρα ) και στο ύψος των αυτιών μας λειτουργεί άψογα σε συνδυασμό. Με αυτό το στήσιμο έχουμε 3 πηγές που μπορούμε να γράψουμε σε τρία διαφορετικά κανάλια και να μειξάρουμε κατά βούληση αργότερα, για να πετύχουμε τον δικό μας ήχο. Προϋπόθεση για τα μακρινά μικρόφωνα είναι ο σωστός χώρος. Ένας καλός ροκ ήχος επιτυγχάνεται συνήθως με το κοντινό μικρόφωνο, περασμένο σε κάποιο compressor (από το insert της κονσόλας) με ratio 4:1 και λίγο βάθος - reverb. Πολλοί καταξιωμένοι κιθαρίστες με μαγάλη δισκογραφία δεν μπαίνουν καν στη διαδικασία περισσότερων μικροφώνων. 2. Διαφορά φάσης Λάβετε όμως υπ' όψη ότι με τις “περιπέτειες” έρχονται και τα προβλήματα. Αυτά είναι διαφορές φάσης μεταξύ των μικροφώνων, δηλαδή οι πηγές δεν φτάνουν ταυτόχρονα στο μέσο ηχογράφησης με αποτέλεσμα η μία πηγή ήχου να ακυρώνει την άλλη. Ετσι το αποτέλεσμα είναι αναιμικό και συνήθως ο ήχος εξαφανίζεται όταν κάποιος ακούσει την μείξη μονοφωνικά. Γενικός κανόνας τοποθέτησης για την αποφυγή τετοιων φαινομένων, είναι η σχέση απόστασης των μικροφώνων μεταξύ τους να είναι 3 προς 1. Δηλαδή το μικρόφωνο που ακολουθεί τοποθετείται 3 φορές την απόσταση του πρώτου από την πηγή. 3. Τα μικρόφωνα σαν EQ Aν θέλουμε να μπούμε στις “περιπέτειες” που λέγαμε παραπάνω και γράψουμε με περισσότερα μικρόφωνα, στη μείξη μπορούμε να προσθέσουμε σιγά – σιγά στο κοντινό και μέχρι την επιθυμητή ισορροπία, τον ήχο από τα άλλα μικρόφωνα. Θα έχουμε τη λεπτομέρεια του κοντινού, με τον γεμάτο ήχο του χώρου από το δεύτερο, ενώ το τρίτο θα προσθέσει μπάσα λόγω της απόστασης. Μπορούμε να δώσουμε όγκο και πλάτος με panning δεξιά – αριστερά. Πειραματιστείτε με τη σχέση των τριών μικροφώνων για το επιθυμητό αποτέλεσμα. Κανόνας δεν υπάρχει. Δοκιμάστε κάθε πιθανή τοποθέτηση μικροφώνου. Πίσω από την ανοιχτή καμπίνα, με κλίσεις κάποιων μοιρών ως προς το μεγάφωνο για πιό μαλακά πρίμα, κλπ. κλπ. 4. Προσοχή στο βάθος! Είναι προτιμότερο να γράψουμε “ξερά / στεγνά” και να προσθέσουμε αργότερα στη μείξη stereo βάθος, παρά να έχουμε το mono spring reverb του ενισχυτή και να μη μπορούμε να το αφαιρέσουμε στη συνέχεια. 5. Πειραματιστείτε Επίσης μπορείτε να γράψετε παράλληλα και ήχο από το speaker emulation ή recording-out του ενισχυτή (εφ' όσον υπάρχει). Μπορείτε να προσθέσετε κάποιο Vst εφέ μετά ή να χρησιμοποιήσετε κάποια κιθαριστική σουίτα preamp/fx και να το μειξάρετε με τα μικρόφωνα. 6. Διόρθωση Το σημαντικότερο είναι ο ήχος να είναι σωστός από την πηγή του. Αν όμως θέλουμε να διορθώσουμε κάτι, οι ύποπτες συχνότητες που επηρεάζουν την κιθάρα, είναι τα 300-500hz, τα 700hz για πιό “ξύλινο” ήχο, τα 1000hz για να ξεχωρίσει, τα 3000hz για περισσότερο bite, ενώ τα 5, 8 και 10khz θα την πριμάρουν. Προσωπικά ούτε αυτόν τον άτυπο "κανόνα" δεν ακολουθώ. Απλά ψάχνω κάθε φορά την ύποπτη συχνότητα που θέλει συνήθως υποτονισμό. Αυτά τα ολίγα αλλά σημαντικά αν ακολουθηθούν σωστά και έχετε όρεξη, θα βοηθήσουν πολύ να αποτυπώσετε τον ήχο της κιθάρας σας σε μια ηχογράφηση. Υ.Γ. Να σημειώσω εδώ πως τα παραπάνω μικρόφωνα είναι τα πιο συνηθισμένα, όμως πέρα απο τις εναλλακτικές προτάσεις άλλων εταιρειών Sennheiser, AKG στα δυναμικά και τις δεκάδες επιλογές πυκνωτικών απο παραδοσιακούς κατασκευαστες όπως Rode, Beyer και μυριάδες καλά και κακά κινέζικα, πολλοί ηχολήπτες προτιμούν κατασκευές Ribbon όπως τα Royer Labs R-121, Beyerdynamic M160 και Coles 4038 μεταξύ άλλων για τον χαρακτηριστικό τους ήχο.

Και ήρθαμε στο σήμερα όπου στην άκρη της κρεβατοκάμαρας πάνω στο γραφείο υπάρχει ένας υπολογιστής με οθόνη wide και ηχεία. Το ιδανικό περιβάλλον για τις πιό εμπνευσμένες στιγμές του καθενός. Με την παντοφλίτσα, τον καφέ κάτω από τις αφίσες των AC/DC και του Moby, γρατζουνάω την κιθάρα και την ηχογραφώ ακόμα και το Πάσχα που είναι όλα κλειστά. Τι χρειάζομαι λοιπόν για αυτή τη Νιρβάνα; Πολύ κοινά αλλά σωστά επιλεγμένα πράγματα. Ας τα πάρουμε ένα -ένα. Ο Υπολογιστής Το σημαντικότερο μέρος του σημερινού στούντιο είναι ο υπολογιστής. Οι προδιαγραφές αλλάζουν καθημερινά καθιστώντας το περσινό, παλιό. Για να γράψω μουσική, καλό θα είναι να είναι όσο πιό σύγχρονος γίνεται με τελευταίας γενιάς επεξεργαστή και Windows 10 - 11, 64bit. 16 Gb μνήμη RAM είναι ικανή για σοβαρή δουλειά αλλά σαν κανόνας όσο περισσότερη τόσο καλύτερα για να σηκώνει μεγάλα αρχεία. Ιδανικά ας υπάρχουν 2 δίσκοι. Ένας Solid State SSD NVMe για τα προγράμματα και το λειτουργικό και ένας μεγάλος HDD 7200 rpm με αρκετό χώρο για να σώνω τα αρχεία ήχου και τις τεράστιες ηχοθήκες samples. Σαν αναφορά, ένα τετράλεπτο stereo κομμάτι στα 16-bit, 44.1 Khz = 40 mb και όσο αυξάνεται ο ρυθμός δειγματοληψίας αυξάνεται και το μέγεθος του αρχείου. To motherboard καλό είναι να έχει τελευταίας τεχνολογίας chipset και όλες τις χρήσιμες πόρτες σύνδεσης USB 3, Ethernet, κ.α. Η κάρτα γραφικών μπορεί να είναι μια απλή onboard καθώς τα μουσικά προγράμματα δεν έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις στην εικόνα όπως τα games και επιπλέον θέλουμε να αποφύγουμε τους θορυβώδεις ανεμιστήρες που αυτές διαθέτουν και το σοβαρό κόστος τους που αναλογεί όσο άλλο ένα PC σχεδόν. Και επειδή έχει αποδειχτεί πως το να ρίχνεις εξαρτήματα υψηλών προδιαγραφών σε ένα κουτί δεν κάνει απαραίτητα έναν γρήγορο και λειτουργικό υπολογιστή (λόγω διαφόρων ασυμβατοτήτων), θα κοίταζα για έτοιμες λύσεις απο εταιρίες HP, Dell, κ.α. που το κάνουν καλά αυτό. Στα laptop φυσικά είναι μονόδρομος αυτή η επιλογή, αν δεν σας περιορίζει το μέγεθος της οθόνης. Μία σχετικά μεγάλη οθόνη 24-27" HD ή 4K wide (ίσως και 2) αφού καλό και εύχρηστο είναι να υπάρχει σε θέα το timeline, τα plug-ins (εφέ και όργανα) και ο μείκτης σε μια ματιά. Καλό είναι να κρατώ το σύστημα μου όσο πιό καθαρό και ελαφρύ γίνεται χωρίς περιττές εγκαταστάσεις «δοκιμαστικών» προγραμμάτων, γιατί το βαραίνουν και καθυστερεί μέχρι κάποιο αναπόφευκτο format μετά απο λίγο καιρό ανεμελιάς. Εαν προτιμούσα Apple θα πήγαινα σε iMac και πάνω αν και η δουλειά γίνεται σχεδόν ανέμελα και με MacMini. Το software Για να γράφω θέλω ένα πολυκάναλο recorder και μαζί μια κονσόλα για να μιξάρω τα κανάλια. Φυσικά σε software. Παλαιότερα τα προγράμματα αυτά χωρίζονταν σε audio εγγραφείς και midi sequencers. Τώρα δεν υπάρχει διακριτή διαφορά και ένα sequencer γράφει δεδομένα midi και ήχο πλάι – πλάι και αποκαλείται DAW (Digital Audio Workstation). Ταυτόχρονα επειδή αυτά τα προγράμματα έχουν εξελιχθεί σε σουίτες virtual studio, προσφέρουν και software εκδόσεις οργάνων (πιάνα, μπάσα, synths, drum machines), τα λεγόμενα VST instruments (VSTi) ή TDM ανάλογα με την πλατφόρμα. Επίσης προσφέρουν κάθε λογής εφέ 'οπως reverb, delay, chorus, compressors και ότι περάσει από το νού του φαντασιόπληκτου και δημιουργικού καλλιτέχνη, σε μορφή plug-in. Επειδή μια από αυτές τις σουίτες θα γίνει το περιβάλλον που θα γράφω μουσική, θα πρέπει να το μάθω καλά για να εκμεταλλευτώ τις τεράστιες δυνατότητες του, που σημειωτέον απευθύνονται σε ειδικούς και ξεπερνούν κατά πολύ τις απαιτήσεις του μέσου χρήστη. Στόχος είναι να αφοσιωθώ στο να γράφω μουσική και να μην καταντήσω περιπλανώμενος νομάς απο εταιρία σε εταιρία. Κάτι που συχνά συμβαίνει σε όσους δεν διαβάζουν το manual, αποδίδοντας την δική τους άγνοια σε αδυναμία του software. Οι προτάσεις είναι πολλές. Ableton Live, Cubase Pro, Reason, Reaper, Bitwig Studio, Samplitude, Sonar, Logic Pro, Pro Tools, κ.α. Τα προγράμματα αυτά είναι τεράστια και πέρα απο χρήμα απαιτούν γνώσεις μουσικής τεχνολογίας, που για τις ανάγκες κάποιου που θέλει να γράψει 10 κανάλια ήχου και να βάλει βάθος και delay, είναι σαν να παίρνει ολόκληρη νταλίκα για να πάει στο περίπτερο για τσιγάρα. Αν διαθέτω τις γνώσεις ή την υπομονή να μάθω μελετώντας ολοκληρωμένες λύσεις, είναι το Sonar πλέον δωρεάν και το Reaper με συμβολικό ποσό. Υπάρχουν εκδόσεις light για σχεδόν όλα τα γνωστά DAW που κοστίζουν κάτω από 100 ευρώ όπως τα Sequel, Cubase Essential, Sonar Essential, Live Intro, που περιορισμοί τους όπως τα maximum 64 κανάλια ηχογράφησης δεν θα επηρεάσουν αρνητικά ποτέ έναν ερασιτέχνη μουσικό και θα λειτουργήσουν σαν βάση αν θέλετε να εξοικειωθείτε με κάποιο απο αυτά και αργότερα να αναβαθμίσετε αν χρειαστείτε περισσότερα εργαλεία. Φυσικά υπάρχουν και δωρεάν προτάσεις σοβαρών προδιαγραφών όπως το Garage Band που προσφέρεται απο την Apple, το Krystal για Windows και το Ardour για όσους προτιμούν Linux. Η κάρτα ήχου Η είσοδος και έξοδος στον μουσικό υπολογιστή. Μου δίνει ποιότητα ήχου, αθόρυβη εγγραφή, MIDI για να ελέγχω και να συνδέω εξωτερικά keyboards και synthesizers και επιλογές διασύνδεσης. Να μπορώ να συνδέω όποια εξωτερική συσκευή έχω, στον υπολογιστή δηλαδή. Φροντίζω να υποστηρίζει τεχνολογίες ASIO, κ.α. με εργοστασιακούς οδηγούς/drivers ώστε να μπορώ να κάνω real-time χρήση των VST instruments και plug-in. Έτσι όταν πατάω ένα πλήκτρο στο κλαβιέ, ο ήχος θα ακούγεται σύγχρονα και όχι αργότερα. Latency είναι η λέξη που πρέπει να αποφύγω. Η καθυστέρηση δηλαδή που προκύπτει όταν δεν είναι εγκατεστημένοι οι ειδικοί ASIO drivers Οι κάρτες ήχου είναι το σημείο που θα συνδέσω το μικρόφωνο και τα όργανα μου. Γι αυτό υπάρχει ποικιλία εισόδων και εξόδων (αναλογικές, ψηφιακές, πολυκάναλες με ADAT optical και MIDI). Επιλέγω βάσει των αναγκών που υπαγορεύονται απο τον αριθμό των πηγών (οργάνων) που θα ηχογραφώ ταυτόχρονα. Για έναν τραγουδοποιό π.χ. μια stereo κάρτα είναι συνήθως αρκετή, αφού θα γράφει ένα όργανο ή μια φωνή ή και τα δύο τη φορά. Υπάρχουν εκδοχές εξωτερικών καρτών που συνδέονται στον υπολογιστή με Thunderbolt και USB που είναι τα σημαντικά πρωτόκολλα σήμερα. Μικρόφωνα Τη δουλειά μου για ένα demo την κάνω και με το δυναμικό μικρόφωνο που χρησιμοποιώ στα live. Το Shure SM-58. Στο κάτω-κάτω την έμπνευση της στιγμής θέλω να πιάσω! Αν όχι... και θέλω να το στείλω στην κατανάλωση, ίσως να χρειαζόμουν κάτι πιο πιστό. Ένα πυκνωτικό μικρόφωνο, που πλέον με τα κινέζικα στην αγορά, αρχίζουν απο την ίδια τιμή και είναι καλύτερη επιλογή για το στούντιο αλλά πιο ευαίσθητο στην κακομεταχείριση και τις εντάσεις. Γι αυτό χρειάζομαι έναν αθόρυβο προενισχυτή μικροφώνου στην κάρτα μου, με τροφοδοσία ρεύματος 48 volt (phantom power) για να το συνδέσω. Συνήθως περιλαμβάνονται και στην πιο προσιτή κάρτα ήχου αλλά όσο ανεβαίνει η τιμή ανεβαίνει και η ποιότητα τους. Εναλλακτικά υπάρχουν και standalone προενισχυτές σε άπειρες εκδοχές με 1, 2 ή 8 εισόδους, με Equalizer, compressor, κύκλωμα λυχνίας αν επιθυμώ και έξοδο με Analogue to Digital (A/D) converter. Ηχεία Για να έχω ένα σημείο αναφοράς, καλό είναι να επενδύσω σε ένα σετ active monitors, (δηλαδή ηχείο με ενισχυτή στο ίδιο κουτί). Όταν λέω σημείο αναφοράς εννοώ ότι θα πρέπει να ακούω σωστά, χωρίς χρωματισμούς ώστε όταν μεταφέρω το “αριστούργημα” μου στο αυτοκίνητο ή στο σπίτι του φίλου μου, να ακούγεται σχεδόν το ίδιο. Δηλαδή να μην ακούω μόνο το ταμπούρο και το hi-hat και να είναι χαμένα τα μπάσα ή το arpeggio του 303... και αντίστροφα. Ενα σωστό ηχείο είναι ο καθρέφτης της ηχογράφησης, που φανερώνει τα λάθη και δεν τα καλύπτει, ούτε τα ομορφαίνει, ώστε να μπορώ να τα διορθώνω. Αυτά πάντως δεν είναι τα ηχεία που πήρα με τον υπολογιστή προς €30. Θα βρώ μεγάλη ποικιλία, στα σχετικά μουσικά καταστήματα ενώ ένα αξιοπρεπές ζευγάρι κοστίζει από €250 και πάνω. Χρήσιμο θα είναι και ένα σετ καλών ακουστικών. Μπορεί να κοιμάται το μωρό ή ο κύριος Αλέκος δίπλα... ή να με απειλεί η Στέλλα με το πιστολάκι της, μετά τις 173 επαναλήψεις του κουπλέ που ακούει τις τελευταίες εβδομάδες. Για πολύωρη χρήση, ένα σετ ημι-ανοικτού τύπου είναι σωστό και ξεκούραστο, ενώ για υψηλές εντάσεις απαιτούνται κλειστού τύπου που συνήθως όμως έχουν χαμηλότερη πιστότητα. Η αλήθεια είναι ότι με λιγότερα χρήματα βρίσκεις καλύτερα ακουστικά από ότι σωστά ηχεία. Τα ακουστικά βέβαια δεν αντικαθιστούν τα ηχεία. Controllers Controller λέγεται το μέσον (πέρα από το ποντίκι) που ελέγχει το software. Μπορεί να είναι πλήκτρα πιάνου, pads για να παίζω τύμπανα με τα δάχτυλα ή επιφάνειες εργασίας για να ελέγχω τα fader του virtual μείκτη. Υπάρχει ποικιλία πλήκτρων, από 2 οκτάβες μέχρι 7, βαρυκεντρισμένα και μη, με σύνδεση στον υπολογιστή από τη θύρα MIDI ή την USB. Συνδέω και παίζω. Τόσο απλά. Επίλογος Μ’ αυτά και μ’ αυτά στήνεις μια πολύ σοβαρή βάση για να γράψεις μουσική. Αν μιλάμε για synthesizer και loop-based φάσεις δεν χρειάζεται να πάμε παραπέρα. Αυτά θα χρειαστώ από εργαλεία. Αν μιλάμε για πιό ροκ κι ακουστικές καταστάσεις είναι αρκετά για να στηθούν τα σημαντικότερα όπως κιθάρες, μπάσα, πλήκτρα και φωνές. Τα τύμπανα; Ε... και τι θα κάνουν τα επαγγελματικά στούντιο; Κλέφτες θα γίνουν; Θα μεταφέρω τη δουλειά που έκανα στο σπίτι σε ένα κατάλληλο χώρο για να γράψω ντραμς και να τα μειξάρω με τη σημαντική βοήθεια του επαγγελματία ηχολήπτη. Γίνεται απλά και γρήγορα. Μα πάνω απ’ όλα όμως χρειάζεται να ξέρουμε τα εργαλεία μας. Η μουσική δεινότητα σε συνδυασμό με την τεχνική κατάρτιση δίνει το σωστό αποτέλεσμα. Ικανό φυσικά και για κυκλοφορία. Γιάννης Μεθενίτης