Στο εξωτερικό τον ξέρουν παντού. Ως «Vangelis». Διάσημος, ακριβοθώρητος, δύσκολος τύπος. Αλλά και εμπνευσμένος, ένας φιλόσοφος του καιρού μας. Ο κορυφαίος έλληνας συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου, ένας κρίκος με την εποχή των Forminx και των Aphrodite's Child, με τον κόσμο των Οσκαρ και των πρωτοποριακών ήχων του «Blade Runner», δεν μασάει τα λόγια του. Οχι όταν μιλάει για την εμπορευματοποίηση της μουσικής και των Ολυμπιακών Αγώνων, για τη στάση των ελληνικών μέσων ενημέρωσης απέναντι του και βεβαίως για τη διένεξη του με το υπουργείο Πολιτισμού, σχετικά με το σπίτι του στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου και τη θέα του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης. Από την άλλη πλευρά, παραμένει γλυκός και μειλίχιος όταν αναλύει τη σχέση του με τη μουσική, την οποία θεωρεί επιστήμη, όταν ανακαλεί τις αναμνήσεις του από τη γενέτειρα του, την Αγρια Βόλου, αλλά και όταν μιλάει για τη λιγότερο γνωστή του αγάπη, τη ζωγραφική. Σε κάθε περίπτωση, τον ρωτάς κάτι και δεν ξέρεις σε τι θα σε οδηγήσει αυτό.
Θεωρείστε από τους κορυφαίους συνθέτες ηλεκτρονικής μουσικής στον πλανήτη. Αισθάνεστε ότι αυτό το, ομολογουμένως σημαντικό ποσοτικά και ποιοτικά, έργο λειτουργεί δεσμευτικά ως προς τις επόμενες αναζητήσεις σας;
«Θα έλεγα αντιθέτως. Αν έχετε παρατηρήσει, ανέκαθεν απέφευγα τις επαναλήψεις και τις δεσμευτικές απαιτήσεις των δισκογραφικών εταιρειών. Είναι σαφές ότι όσο ανεβαίνει η εμπορικότητα ενός μουσικού έργου τόσο δεσμευτική είναι η συνέχεια ως προς το επόμενο, με το σκεπτικό της δισκογραφίας ότι το προϊόν πρέπει να επαναλαμβάνεται για να πωλείται πιο εύκολα. Αυτή η τακτική με έβρισκε και συνεχίζει να με βρίσκει απόλυτα αντίθετο. Γι' αυτό, παρ' όλη την εκάστοτε αντίδραση ή πίεση από την πλευρά των εμπόρων, έκανα αυτό που αισθανόμουν ότι έπρεπε να κά-
νω, κατά κάποιον τρόπο, μέσα στο πλαίσιο της δισκογραφίας».
Μουσική, σύνθεση, κινηματογραφικά soundtracks, ζωγραφική: Δημιουργείτε διάφορες «φόρμες». Θεωρείτε τον εαυτό σας έναν αλχημιστή της τέχνης;
«Οχι. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου κάτι τέτοιο. Απλώς λειτουργώ σε όλα αυτά τα επίπεδα. Στην εποχή μας, όλο και πιο πολύ τελευταία, σε όλους τους τομείς, όπως επιστήμη, τέχνη, τεχνολογία, προωθείται και συνηθίζεται η εξειδίκευση και όχι η σφαιρική προσέγγιση και αντιμετώπιση τους. Το να ασχολούμαι όμως μόνο με ένα μέρος της δημιουργίας για εμένα θα ήταν τελείως περιοριστικό και βαρετό. Και, πάνω από όλα, ελλιπές».
Στις ημέρες μας κυκλοφορεί το επετειακό CD του «Blade Runner». Με μεγάλη, μάλιστα, επιτυχία. Ολα δείχνουν ότι, αν και πέρασαν 25 χρόνια, ο μύθος παραμένει αναλλοίωτος...
«Είναι το περιεχόμενο και π προφητική διάσταση αυτής της ταινίας. Αυτοί ήταν και οι λόγοι που με έκαναν να ασχοληθώ και να γράψω τη μουσική. Υστερα από 25 χρόνια πλησιάζουμε όλο και περισσότερο στην εποχή με την οποία η ταινία ασχολείται και την οποία περιγράφει, σαν να έχει γυριστεί σήμερα ή ακόμη, μπορώ να πω, αύριο».
Εχουν, πάντως, περάσει πολλά χρόνια. Εχει αλλάξει ο τρόπος που γράφετε, που συνθέτετε μέσα στις ταινίες; Υπάρχει απόσταση από τους «Δρόμους της φωτιάς» και το «Blade Ru nner» ως το «1492» και ως τον «Αλέξανδρο» του Ολιβερ Στόουν..
«Ο τρόπος που γράφω εξαρτάται κάθε φορά από το περιεχόμενο της εκάστοτε ταινίας. Και βάσει των διαφορετικών ερεθισμάτων προσπαθώ να ανταποκριθώ όσο καλύτερα δύναμαι».
Από την άλλη, αποφεύγετε τις live εμφανίσεις τα τελευταία χρόνια, απογοητεύοντας ίσως μια μεγάλη μερίδα των θαυμαστών σας. Γιατί;
«Οι ζωντανές εμφανίσεις δεν ήταν ποτέ κάτι που με τραβούσε ιδιαίτερα. Ισως διότι από την παιδική μου ηλικία η σχέση μου με τη μουσική δεν εμπεριείχε τον χαρακτήρα και την ανάγκη μιας καριέρας επαγγελματικής, όπου οι εμφανίσεις και οι κάθε εί
δους ελιγμοί είναι απαραίτητοι για την κατάκτηση της επιτυχίας. Η σχέση μου με τη μουσική ήταν και είναι καθαρά βιολογική, θα μπορούσα να πω κατά κάποιον τρόπο ερευνητική, μακριά από προκαθορισμένα συστήματα, ωδεία και καριέρες. Θα μου πείτε πώς, ενώ σας λέω αυτά, συγχρόνως έκανα και όλα αυτά τα πράγματα που αναφέρετε και που αναιρούν τα παραπάνω. Και η απάντηση είναι: Με μεγάλη δυσκολία. Πολλές φορές βρέθηκα σε απόγνωση προσπαθώντας να συνδυάσω την πρωταρχική και ιερή σχέση μου με τη μουσική με τη βιομηχανία της δισκογραφίας, μιας δισκογραφίας σκληρής και πολλές φορές αδυσώπητης, η οποία σκοπό είχε και συνεχίζει να έχει το κέρδος. Τώρα, γιατί βρέθηκα μέσα σε αυτή τη ζούγκλα είναι κάτι που απαιτεί μεγάλη συζήτηση και μπορούμε να το πούμε μια άλλη φορά».
Κάτω από ποιες συνθήκες θα προχωρούσατε πλέον σε μια live εμφάνιση;
«Οπως και στο παρελθόν έπραξα, οι κατάλληλες συνθήκες είναι αυτές που εμπεριέχουν ανθρωπιστικό, επιστημονικό ή φιλανθρωπικό χαρακτήρα. Εφόσον υπάρξουν συνθήκες που εξυπηρετούν αυτούς ή ανάλογους τομείς, χωρίς να τους χρησιμοποιούν ως δικαιολογία, δεν το αποκλείω».
Πιστεύετε ότι ο συνδυασμός ζωντανής ορχήστρας και ηλεκτρονικής μουσικής ενδέχεται να είναι περιοριστικός; Ισως τα κλασικά όργανα «υποσκάπτουν»τον πειραματικό χαρακτήρα της ηλεκτρονικής μουσικής;
«Πιστεύω ότι τίποτε δεν είναι περιοριστικό όταν υπάρχει λόγος συνύπαρξης. Καλό θα είναι να μην κάνουμε διαχωρισμούς μεταξύ παραδοσιακών και ηλεκτρονικών οργάνων, διότι και οι δύο οικογένειες είναι γεννήτορες ήχων ηου ή συνδυάζονται αρμονικά και με συνέπεια ή όχι».
Η ηλεκτρονική μουσική είναι τώρα βασισμένη στην ψηφιακή παραγωγή. Σας λείπει η έκρηξη των αναλογικών συνθεσάιζερ των 70s;
«Θα μπορούσα να πω πολλά επάνω σε αυτό το θέμα, αλλά εισχωρούμε πολύ στην τεχνολογία και μπορεί να κουράσουμε τους αναγνώστες. Πολύ σύντομα θα έλεγα ότι, ενώ από τη μια μεριά κάθε χρόνο η ποιότητα δημιουργίας και αναπαραγωγής του ήχου εξελίσσεται προς το καλύτερο, από την άλλη ο σχεδιασμός των εκάστοτε ηλεκτρονικών οργάνων γίνεται όλο και πιο περίπλοκος, κάνοντας τα πιο δύσχρηστα. Βέβαια, όσοι ασχολούνται τώρα με αυτόν τον τομέα ίσως δεν μπορέσουν εύκολα να καταλάβουν αυτό που λέω, διότι θα έπρεπε να έχουν παρακολουθήσει την πορεία της σχεδιαστικής εξέλιξης των οργάνων για να μπορούν να συγκρίνουν και να καταλάβουν για τι μιλάω. Σήμερα όλο και περισσότερο εμπιστευόμαστε τους υπολογιστές νομίζοντας ότι λειτουργούμε έτσι με μεγάλες ταχύτητες και ότι είναι η λύση για τα πάντα. Με τέτοια εξάρτηση, που όλο και περισσότερο μεγαλώνει, ειδικότερα στις νεότερες ηλικίες, φανταστείτε μια διακοπή ρεύματος τι πνευματική παράλυση δημιουργεί. Σαφέστατα οι υπολογιστές βοηθούν τα μέγιστα σε πάρα πολλές περιπτώσεις, αλλά, στα θέματα που αφορούν τη δημιουργία, επιτρέψτε μου να σας πω ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ο παλαιότερος και τελειότερος υπολογιστής του πλανήτη μας. Γι' αυτό και τα ηλεκτρονικά όργανα που σχεδιάζουμε, και που όλο και περισσότερο μοιάζουν με υπολογιστές, καλό θα είναι να σχεδιάζονται με τέτοιον τρόπο, ώστε να είναι πιο φιλικά προς τον άνθρωπο».
Μιλάτε συχνά για ελληνικότητα. Πώς εκφράζεται, πώς εκφράζονται οι δικές σας ρίζες και τα βιώματα σας, μέσα από την ηλεκτρονική φουτουριστική μουσική, όπως στο «Blade Runner»;
«Τη στιγμή που θέτετε το ερώτημα περί ελληνικότητας, μπορώ να σας πω ότι το μήνυμα της ταινίας "Blade Runner" αφορά, δυστυχώς, μια αρνητική για τον άνθρωπο μελλοντική εποχή που έρχεται σε απόλυτη αντίθεση με τις αξίες της ελληνικής σκέψης. Είναι, λοιπόν, πολύ σημαντικό να εντοπίσουμε τους κινδύνους ενός τέτοιου είδους απειλητικού μέλλοντος και να τους αποτρέψουμε».
Εχετε πει ότι «μοιράζεστε μαζί με τους αρχαίους Ελληνες την ιδέα ότι η μουσική είναι περισσότερο επιστήμη παρά τέχνη».
«Η μουσική είναι επιστήμη. Και, ενώ δειλά δειλά ορισμένοι επιστήμονες αρχίζουν και το κατανοούν, συγχρόνοος για τους περισσότερους ακούγεται κάπως περίεργο. Αυτό βέβαια είναι απόλυτα λογικό, διότι με τον τρόπο που έχουμε διδαχτεί τη μουσική μέσα στους αιώνες δεν μπορούμε παρά να συντηρούμε την επικρατούσα άποψη ότι η μουσική θεωρείται μέσο διασκέδασης, ότι είναι κάτι που πολλές φορές το συγχέουμε με την ψυχαγωγία. Αλλωστε, γι' αυτό έχουν στηθεί τεράστιες δισκογραφικές εταιρείες που, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, έχουν μετατρέψει, όχι μόνες αλλά με τη βοήθεια των περισσότερων καλλιτεχνών, τη μουσική σε εμπόρευμα. Αν και στη μουσική βιομηχανία, που η ηλικία της δεν ξεπερνά τα 50 χρόνια, η εκμετάλλευση της μουσικής απέφερε ήδη εκατομμύρια των εκατομμυρίων, αυτό δεν μπορεί να συγκριθεί με την ευεργετική επίδραση της μουσικής (ψυχαγωγία, θεραπεία, ήθος, κάλλος, μέτρο), που, όταν της το επιτρέπουμε, προσφέρει στην ψυχή μας. Αυτό που εγώ προσπαθώ να κάνω είναι να λειτουργώ όσο πιο πιστά μπορώ συνομιλώντας με τη φύση και όχι με την κοινωνία. Οι πρόγονοι μας εφαρμόζοντας αυτή την προσέγγιση παρέμειναν διαχρονικοί και αξεπέραστοι, λόγω της ταύτισης τους με τις συμπαντικές αρχές που μας διέπουν. Ολοι οι άνθρωποι μπορούν να έχουν πρόσβαση στο Σύμπαν όταν το θελήσουν. Και έτσι θα έρχονται πιο κοντά στην αρμονία και στην αρετή».
Είστε μια προσωπικότητα που μέσα από το έργο της έχει συμβάλει στην προβολή της Ελλάδας στο εξωτερικό. Πιστεύετε ότι σας έχει αναγνωριστεί αυτός ο ρόλος;
«Αυτή είναι μια ερώτηση που είναι πολύ πιο εύκολο για εσάς να την απαντήσετε, παρά για εμένα. Αισθάνομαι άβολα να απαντώ σε τέτοιου είδους ερωτήσεις».
Να πούμε, λοιπόν, κάτι άλλο: Τι είναι εκείνο που σας γοητεύει και τι είναι αυτό που σας πληγώνει στην Ελλάδα;
«Αυτό που με γοητεύει είναι ο ίδιος ο τόπος και αυτό που με πληγώνει είναι τα κακώς κείμενα και ειδικά η όλο και μεγαλύτερη απώλεια αξιών και η
έλλειψη σεβασμού προς τα πάντα και τους πάντες».
Γυρίζετε ποτέ, όταν έχετε την ευκαιρία, στην ιδιαίτερη πατρίδα σας, τον Βόλο;
«Οταν βρίσκω την ευκαιρία, επισκέπτομαι τον Βόλο και την Αγρια όπου γεννήθηκα. Θεωρώ ότι ο Παγασητικός και το Πήλιο είναι χώρος με ιδιαίτερες δονήσεις».
Ποιες είναι οι παιδικές σας αναμνήσεις;
«Περνώντας τα πρώτα παιδικά μου χρόνια στον Βόλο, ζούσα μέσα στα χρώματα και στα αρώματα των λουλουδιών των κήπων. Και, ως επί το πλείστον, στις αλλεπάλληλες διαθέσεις της θάλασσας και του ουρανού. Με άλλα λόγια, μέσα σε μια συμφωνία εναλλαγών της φύσης. Αυτές τις εμπειρίες εξακολουθώ να κρατώ μαζί ως σήμερα».
Για πολλούς είστε ταυτισμένος με τους Ολυμπιακούς Αγώνες - υπάρχουν πάντοτε οι «Δρόμοι της φωτιάς». Αλλά έχετε πει παλαιότερα ότι «οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν γίνει πιο πολύ σαν σουπερμάρκετ τώρα». Τέσσερα χρόνια ύστερα από την Αθήνα και τέσσερις μήνες πριν από τους Αγώνες του Πεκίνου, εξακολουθείτε να έχετε την ίδια άποψη;
«Το πώς, γιατί και πότε γεννήθηκαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες είναι κάτι που οι υπεύθυνοι των σημερινών Αγώνων αμφιβάλλω αν το γνωρίζουν ιστορικά και ουσιαστικά. Οπως και να έχει η κατάσταση, αυτό που έχει σημασία σήμερα είναι ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες εξακολουθούν να είναι το μεγαλύτερο και σημαντικότερο γεγονός που στις ημέρες μας φέρνει μαςί όλους τους λαούς της Γης. Και, αντί αυτό το γεγονός να το τιμούμε και να το προστατεύουμε ως κόρη οφθαλμού, το έχουμε αναγάγει σε μια άκρως απαράδεκτη και εμπορικής φύσεως διαφήμιση προϊόντων. Κάτι που όλοι γνωρίζουν σήμερα, παρ' όλες τις προσπάθειες να παρουσιάσουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες μέσα από τα εκάστοτε λογύδρια και τις συνεντεύξεις ως κάτι το μοναδικό που υπηρετεί το πνεύμα του ευ αγωνίζεσθαι και άλλες μεγαλοστομίες. Και, αν εννοούσαν οι υπεύθυνοι αυτό που πρεσβεύουν, τότε καλό θα ήταν, μιας και δεν μπορούν να εμπνεύσουν και να επιτύχουν την εκεχειρία των πολέμων, τουλάχιστον να προτείνουν στο μέλλον, κατά τη διάρκεια των Αγώνων, την εκεχειρία του κέρδους. Και έτσι, θα μπορούσαμε να λέμε ότι κάθε τέσσερα χρόνια, κατά τη διάρκεια των Αγώνων, η ανθρωπότητα δεν βάςει σε πρώτη μοίρα το χρήμα. Κάτι που, όπως καταλαβαίνετε, αν και υπάρχει τρόπος να συμβεί, δεν πρόκειται να γίνει ποτέ».
Υπάρχει μέσα σας κάποια μικρή πικρία για το γεγονός ότι δεν προτάθηκε σε εσάς να γράψετε το μουσικό θέμα για τους ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας;
«Σας διαβε-βαιώ ότι δεν υπάρχει μέσα μου n παραμικρή πικρία. Αντιθέτως, αισθάνθηκα ανακούφιση. Διότι, αν μου είχε προταθεί, θα ήταν πολύ δύσκολο να αρνηθώ μια τέτοια πρόταση στην πατρίδα μου, τη στιγμή που δεν συμφωνώ, βάσει των παραπάνω που σας ανέφερα, με την τροπή που έχουν πάρει οι Ολυμπιακοί Αγώνες οτην εποχή μας».
Η αρνητική δημοσιότητα σας επηρεάζει;
«Οχι».
Είστε, πάντως, ένας άνθρωπος ο οποίος αποφεύγει τη δημοσιότητα σε μια εποχή που άλλοι συνάδελφοι σας καλλιτέχνες στην Ελλάδα και στον κόσμο έχουν πίσω τους μια «ολοκληρωμένη βιομηχανία» η οποία ασχολείται μετην προσωπική τους προβολή...
«Το κάνω αυτό διότι n προσωπική μου προβολή δεν ήταν κάτι που έβαςα ούτε και βάζω σε πρώτη θέση. Οποιαδήποτε προβολή γύρω από το πρόσωπο μου έχει υπάρξει μέσα από τις εκάστοτε δισκογραφικές εταιρείες και, ως ένα σημείο, είναι αναπόφευκτη. Αλλωστε, δεν θα μπορούσε να συμβαίνει διαφορετικά βάσει των όσων σας έχω ήδη πει».
Πιστεύετε ότι τα media σάς έχουν συμπεριφερθεί καλά;
«Ξέρετε πολύ καλά ότι τα media - και μιλάω για τα δικά μας media -, πλην εξαιρέσεων, δεν συμπεριφέρθηκαν και δεν συμπεριφέρονται δίκαια απέναντι μου. Το ότι δεν ανήκω, βλέπετε, σε κόμματα και σε ομάδες συμφερόντων όχι μόνο δεν βοηθάει, αλλά δημιουργεί τεράστιες δυσκολίες και εμπόδια, διαστρέβλωση της αλήθειας κτλ. Τα ευνοϊκά κείμενα που έχουν γραφεί για εμένα και το έργο μου, εκτός εξαιρέσεων, είναι γραμμένα με το ςόρι. Διότι, όσο και να μην επιθυμούν να γράψουν κάτι θετικό, είναι υποχρεωμένοι καμιά φορά, λόγω των γεγονότων. Αλλά όλα αυτά είναι άνευ σημασίας και ουσίας και τα αναφέρω απλώς διότι μου θέσατε την ερώτηση».
Η ζωγραφική τι είναι για εσάς;
Μια εσωτερική ανάγκη, μια διαφορετική μορφή έκφρασης, κάτι το οποίο σας κάνει να ξεφεύγετε έστω και για λίγο από την πραγματικότητα; «Οπως έχω αναφέρει και στο παρελθόν, αισθάνομαι ότι n ζωγραφική πηγάζει μέσα από εμένα, αντίθετα από τη μουσική που περνάει μέσα από εμένα. Οπως βλέπετε, εδώ έχουμε δύο διαφορετικές λειτουργίες. Ο,τι πηγάζει από εμάς τείνει να είναι πιο υποκειμενικό, ενώ ό,τι περνάει μέσα από εμάς μπορεί να είναι εκ της φύσεως του αντικειμενικό. Ετσι και τη ζωγραφική, ως υποκειμενική λειτουργία, προτίμησα να την κρατήσω για τον εαυτό μου, παρά το γεγονός ότι ορισμένα έργα μου έχουν εκτεθεί σε διάφορα μουσεία ανά τον κόσμο».
Ενας άνθρωπος σαν εσάς, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει τις περισσότερες φιλοδοξίες του, επιτρέπει στον εαυτό του να «ονειρεύεται»
«Αν έχω πραγματοποιήσει κάτι, αυτό δεν το εντάσσω κατ' ανάγκην στον χώρο της φιλοδοξίας, όπως αναφέρετε στην ερώτηση σας. Οσο για τα όνειρα, δεν σταμάτησα, ευτυχώς, ποτέ να ονειρεύομαι».
Πολλοί λένε για εσάς ότι είστε ένας δύσκολος άνθρωπος. Κλειστός χαρακτήρας, ισχυρογνώμων. Οι στενοί σας φίλοι πιστεύουν, αντίθετα, ότι είστε ένας άνθρωπος πολύ ζεστός, φιλικός, συναισθηματικός, με έντονη την αίσθηση του χιούμορ. Πώς θα χαρακτηρίζατε εσείς τον εαυτό σας;
«Αυτό το αφήνω σε εσάς να το κρίνετε».
Οι δικοί σας άνθρωποι λένε ότι είστε ένα «μεγάλο παιδί». Τι έχει αλλάξει σε εσάς από την εποχή του ροκ συγκροτήματος των «Forminx»,Tα χρόνια στο Παρίσι και στο Λονδίνο, αρκετά χρόνια πριν;
«Σε εμένα ουσιαστικά τίποτε. Τα γεγονότα αλλάζουν ακατάπαυστα γύρω μου και θα αλλάζουν».
Αυτή την εποχή υπάρχει κάτι ενδιαφέρον στην προσωπική σας ζωή; Ο έρωτας είναι, τελικά, πηγή έμπνευσης;
«Αν n πηγή έχει νερό, το νερό θα τρέξει με έρωτα ή χωρίς έρωτα. Παρ' όλα αυτά, ο έρωτας σαφώς βοηθάει».
Διατηρείτε φιλίες από τον καλλιτεχνικό χώρο; Γνωρίζουμε ότι αγαπημένος σας φίλος ήταν ο Τζον Αντερσον των «Yes», με τον οποίο μάλιστα είχατε συνεργαστεί στο παρελθόν, όπως επίσης στενή φιλία σάς ενώνει με την Ειρήνη Παππά, με την οποία συνεργαστήκατε στις «Oδές» του 1979 και στις «Ραψωδίες» του 1986. Εχετε συνεργαστεί με κορυφαία ονόματα της παγκόσμιας καλλιτεχνικής σκηνής. Υπάρχουν κάποιοι τους οποίους θαυμάζετε, εκτιμάτε ιδιαίτερα το έργο και την προσφορά τους;
«Προτιμώ να απαντήσω στην ερώτηση σας χωρίς να ανα-
φέρω ονόματα και θα μπορούσα να πω ότι, αν και όχι συχνά, έχω συναντήσει αξιόλογους και εξαίρετους ανθρώπους ταγμένους σε αυτό που κάνουν και στα πιστεύω τους. Αυτό δεν συμβαίνει μόνο στον καλλιτεχνικό χώρο που αναφέρεστε, αλλά και σε άλλους χώρους».
Εχετε κάνει πολλούς επιτυχημένους δίσκους: «1492 - Conquest of Paradise», «Μυ-θωδία», «Antarctica» και βέβαια οι «Δρόμοι της φωτιάς». Υπάρχει κάποιος δίσκος που αγαπάτε ιδιαίτερα;
«Ο επόμενος».
Δένεστε συναισθηματικά με κάποια από τα έργα σας;
«Πιο εύκολα δένομαι συναισθηματικά με τους συνεργάτες μου. Και ακόμη με κάποια αντικείμενα κατά τη διάρκεια των ηχογραφήσεων. Με τα έργα μου διατηρώ μια διαφορετική σχέση».
Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;
«Οπως έχω πει και στο παρελθόν, δεν κάνω σχέδια».
Ετοιμάζετε κάτι αυτή την εποχή;
«Ετοιμάζω κάτι όλες τις εποχές».
Περιγράψττε μας κάτι ευχάριστο που ακούσατε τελευταία.
«Αυτό που με κάνει να χαίρομαι ιδιαίτερα είναι όταν ακούω έναν φίλο ή γνωστό να μου λέει ότι αισθάνεται καλά και είναι ευτυχής. Είναι τόσο σπάνιο να συμβεί ουσιαστικά κάτι τέτοιο στις μέρες μας, που, όταν συμβαίνει, αποτελεί γεγονός. Οπως αποτελεί γεγονός στην εποχή μας όταν κάποιος βρει ένα πορτοφόλι στον δρόμο και το παραδώσει στην Αστυνομία -πράγμα που θα έπρεπε να είναι αυτονόητο - και το αναφέρουν όλα τα κανάλια ως δείγμα τιμιότητας μέσα στην απουσία αξιών που ζούμε. Κατά τα άλλα, την ομορφιά μπορούμε να τη δούμε παντού, αρκεί να μην επηρεαζόμαστε από τη λυσσαλέα προσπάθεια κατάργησης κάθε αισθητικής. Και μιλώντας για αισθητική, όταν προέρχεται από το Σύμπαν, είναι αντικειμενική και συγχρόνως αρμονική. Συνυπάρχει δε και συνεργάζεται μόνο με τον δομημένο εγκέφαλο. Ολα τα άλλα τώρα περί προσωπικών αισθητικών θεωριών και κινημάτων είναι μια άλλη υπόθεση που βοηθάει το εμπόριο αλλά όχι κατ' ουσίαν τον άνθρωπο και το Σύμπαν».
"Πριν από λίγες ημέρες κλείσατε τα 65 σας χρόνια. Ποια ευχή κάνατε στα εφετινά σας γενέθλια;
«Αν και απίθανο να συμβεί, εύχομαι ελληνική παιδεία στα Ελληνόπουλα, διότι κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τους τη στερεί: πρώτον, διότι τους ανήκει και, δεύτερον, διότι είναι η πιο σύγχρονη, αξεπέραστη ως σήμερα, προοδευτική, επιστημονική, με άλλα λόγια διαχρονική, παιδεία, που στοχεύει στην ομορφιά και στην αρετή, διαμορφώνοντας έτσι έναν ελεύθερο άνθρωπο, αν αυτό
