Weissenborn Ακουστικές Κιθάρες

Οι Weissenborn κιθάρες είναι ένα είδος ακουστικής κιθάρας σχεδιασμένο καθαρά και μόνο για lap steel παίξιμο, παίξιμο δηλαδή με slide σε ανοιχτό κούρδισμα και με την κιθάρα ξαπλωμένη στα πόδια του παίκτη. Παίρνουν το όνομα τους από τον Hermann Weissenborn, ο οποίος πρωτοκατασκεύασε όργανα στο ιδιαίτερο αυτό στυλ την δεκαετία του ’20 στο Los Angeles.

Weissenborn Style 4 (1925)

Τα ‘20s ήταν μια δεκαετία κατά την οποία η Αμερική περνούσε έναν έρωτα με την κουλτούρα και τη μουσική της Χαβάης. Οι ήχοι της Χαβανέζικης μουσικής ήταν παντού και στοιχεία της είχαν αρχίσει να αφομοιώνονται σε πολλά άλλα είδη της εποχής. Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της Χαβανέζικης μουσικής (πέραν από το γνωστό ukulele, που ήταν επίσης στα ντουζένια του τότε) είναι το slack key steel guitar παίξιμο – η ιδέα δηλαδή του να παίζεις μια κιθάρα σε ανοιχτό κούρδισμα, με το όργανο ξαπλωμένο στα πόδια και με κάποιου είδους slide στο αριστερό χέρι. Σε πλήρη αντίθεση δηλαδή με τον ορθόδοξο, «Ισπανικό» τρόπο παιξίματός και πολύ πρίν η φιλοσοφία αυτή γίνει μέρος της blues και άλλων ειδών.

Joseph Kekuku, o κατά κοινή ομολογία εφευρέτης του steel guitar κάπου στα τέλη των 1890s

Η δημοφιλία αυτού του είδους παιξίματός, τόσο στο πλαίσιο της χαβανέζικης μουσικής καθαυτής αλλά και ως μπόλιασμα σε πολλά είδη δημοφιλούς μουσικής της εποχής (που θα κατέληγε να καθιερώνει τα bottle neck στα blues, το pedal steel στην country και το Dobro στην bluegrass), οδηγεί στη δημιουργία κιθαρών καθαρά σχεδιασμένων γύρω από τις ανάγκες του είδους.

Υπόψιν ότι βρισκόμαστε και σε μια περίοδο γενικής εξερεύνησης γύρω από την κιθάρα και τον τρόπο κατασκευής της. Η steel string, flat-top ακουστική κιθάρα (και η archtop) βρίσκονται ακόμα σε νηπιακό στάδιο, ενώ τώρα κάνουν και την εμφάνιση τους νέοι τύποι όπως οι resonator της National και της Dobro. Σύντομα θα ακολουθούσε και η «ηλεκτροποίηση» της κιθάρας, με τα ηλεκτρικά lap steel στην «πρώτη γραμμή» της επανάστασης αυτής. Πολλές εταιρείες λοιπόν, όπως η Gibson, η Martin και η National κυκλοφορούν “Hawaiian” βερσιόν των κιθαρών τους, συχνά με βαρύτερο bracing, πλατύ string spacing και τετράγωνα παχιά μανίκια χωρίς τάστα. Παντελώς ακατάλληλα για συμβατικό παίξιμο αλλά ιδιαίτερα βολικά (και οικονομικά) για το Hawaiian style.

Μέσα στον χαμό αυτό κυκλοφορούν και οι Weissenborn. O Hermann Weissenborn ξεκίνησε να φτιάχνει αυτές τις εξαιρετικά ιδιοσυγκτρατικές κιθάρες στο εργαστήριο του στο Los Angeles στις αρχές της δεκαετίας του ’20, εμπνευσμένος εν μέρει από κατασκευαστικές λεπτομέρειες των Knutsen harp guitars των αρχών του 1900. Τα όργανα του κυκλοφορήσαν υπό διάφορα labels με κυριότερα το δικό του (Weissenborn) και το Kona Hawaiian Guitar. Υπήρχαν 4 μοντέλα, τα οποία πρακτικά διέφεραν μόνο στο επίπεδο του διάκοσμου.

Φωτογραφία – πρόμο του Herman Weissenborn εν είδει label στο εσωτερικό μιας 1925 Style 4

To βασικό τους χαρακτηριστικό ήταν το μανίκι, ή μάλλον η έλλειψη μανικιού, τουλάχιστον ως χωριστό κομμάτι της κιθάρας. Σε αντίθεση με τα square necks των Dobro, National etc (ή μάλλον σε αντίθεση με το μανίκι πρακτικά κάθε άλλης κιθάρας), το square neck των Weissenborn συνήθως δεν είναι ξεχωριστό, διακριτό κομμάτι της κιθάρας. Αντιθέτως αποτελεί συνέχεια του σώματος, το οποίο ανεβαίνει μέχρι και το nut της κιθάρα - το «μανίκι» είναι δηλαδή κούφιο. Mόνο το headstock αποτελεί χωριστό κομμάτι και «τερματίζει» το σώμα μετά το nut. Παρενθετικά, και ας με βοηθήσει κάποιος μουσικολόγος εδώ, αυτό νομίζω θα τις κατέτασσε κατά το Hornbostel-Sachs σε παντελώς διαφορετική κατηγορία από οποιαδήποτε άλλη κιθάρα, τελείως εκτός της οικογένειας του λαούτου (321), και αντιθέτως στην οικογένεια των zithers (31) παρέα με το πιάνο!

Σε κάθε περίπτωση, αυτή η ιδιόμορφη κατασκευή εν τέλει δημιουργεί ένα όργανο που πάρα το σχετικά μικρό του μέγεθος έχει αφύσικα μεγάλο ηχείο και μπορεί να δώσει έναν τρομερά ζωντανό, resonant ήχο με εντυπωσιακά μεγάλο sustain και πλούσια overtones.

Μια Weissenborn Style 4 του 1923 με το χαρακτηριστικό hollow square neck και rope binding

Ας σημειωθεί εδώ ότι ο Weissenborn έφτιαξε και μερικά όργανα με ένα υβριδικό, ημί-solid round μανίκι. Το σώμα ήταν ίδιο με τις square-neck και εκτεινόταν μέχρι το 7^ο τάστο (αντί μέχρι το nut) οπού και εκεί ξεκινούσε ένα κοντό, μασίφ, «τυπικό» round μανίκι το οποίο έφερε τάστα, με το σκεπτικό ότι μια αλλαγή nut & saddle θα επέτρεπε τρόπον τινά «ισπανικό» παίξιμο (κανένας και ποτέ δεν παίζει να το έκανε αυτό). Αυτά τα half-way όργανα κυκλοφορήσαν κυρίως υπό το Kona label (μπορείτε να δείτε μια σε παρακάτω βίντεο) και έχουν πρακτικά εξαφανιστεί – το όνομα Weissenborn πλέον είναι συνώνυμο με τις square, hollow neck κιθάρες και σε αυτό το hollow neck στυλ είναι πρακτικά όλα τα μοντέρνας παραγωγής όργανα.

Τυπικά τo σώμα έχει ένα χαρακτηριστικό hourglass shape, αν και ενίοτε βλέπεις teardrop Weissenborns καθώς και μερικά άλλα κουφά σχήματα από ανταγωνιστές της εποχής. Οι original Weissenborn ήταν κατά κανόνα φτιαγμένες εξολοκλήρου (εννοώντας καπάκι, πλάτη και πλαϊνά) από koa, ξύλο ενδημικό στην Χαβάη με πανέμορφα νερά και «συμπεριφορά» κάπου αναμεσά σε mahogany και rosewood (αν μου επιτρέπεται ο μπακαλισμός). Πλέον βέβαια βλέπουμε και all-mahogany όργανα, καθώς και τους πιο τυπικούς συνδυασμούς spruce top + mahogany/rosewood/maple πλάτη και πλαϊνά. Πολύ χαρακτηριστικό είναι επίσης και το “rope” binding που φέραν οι ακριβότερες Weissenborn (Styles 3 & 4), φτιαγμένο από εναλλασσόμενα κομματάκια maple/rosewood (ολίγον παλούκι στην κατασκευή I’m told).

O αγαπημένος Ted Woodford επισκευάζει εδώ μια Style 1 Weissenborn, εξηγώντας την ιστορία και την φιλοσοφία τους ενώ μας δίνει ένα σπάνιο inside look (κυριολεκτικά)

Tonk Bros κατάλογος του 1930 που δείχνει τα 4 μοντέλα της Weissenborn

O ήχος των Weissenborn είναι μεν κοντά στον ήχο της ακουστικής κιθάρας που γνωρίζουμε όλοι, άλλα με κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Είναι ένας πολύ βαθύς και resonant ήχος, με πλούσια, shimmering overtones και έντονο sustain, χωρίς να έχει τον υπερβολικά κομπρεσσαρισμένο χαρακτήρα μιας resonator. Αυτό τις έκανε αρκετά πετυχημένες, αν και δεν κατάφεραν ουδέποτε να καθιερωθούν καθολικά στο χώρο του slide guitar μιας και ο ανταγωνισμός ήταν φρενήρης.

O ήχος και η ένταση τους δεν τις διαφοροποιούσε αρκετά δραματικά από τις διάφορες ευρέως διαδεδομένες square neck Martin και Gibson ώστε να τις παρατήσουν όλοι για χάρη τους. Οι resonator της National και της Dobro γρηγορά κέρδισαν κόσμο με τον τρομερά πιο δυνατό (και διαφορετικό) ήχο τους. Και με το που φτάνουμε στα ‘40s ο ηλεκτρικός ήχος των lap/pedal steels βάζει ένα τέλος στην ευρύτερη δημοφιλία του ακουστικού lap steel στη μοντέρνα μουσική της εποχής, με το ενδιαφέρον για την original Χαβανέζικη μουσική πλέον να αρχίζει να ξεθυμαίνει.

Tour μερικών vintage Weissenborn-style οργάνων και μία σύγκριση με τις National resonator που τις φάγανε νύχτα.

Thomas Oliver - 'The Moment' (on a Tony Francis Style 3)

Οι Weissenborn λοιπόν, αν και παίξανε σημαντικό ρολό στην εξελικτική ιστορία της κιθάρας και του slide playing, ήταν την δεκαετία του ’50 ξεκάθαρα καθοδόν για το χρονοντούλαπο, μην έχοντας βρει πχ. το niche που είχαν βρει οι resonators στα blues. Κάνεις δεν πάει χαμένος όμως και τσούπ, μαζί με ό,τι άλλο ξεσκονίστηκε στα πλαίσια του folk revival των ‘60ς επιστρέψανε δειλά και οι Weissenborn ως ο εναπομείναν αυθεντικός εκφραστής του non-resonator acoustic lap steel ήχου - σε αντίθεση με τις square neck «τυπικές» ακουστικές της Martin και της Gibson, που παρέμειναν εξαφανισμένες.

Ο John Fahey στο υπόγειο του σπιτιού του το ’81 παίζοντας slide blues σε μια Kona.

Μια πληθώρα μουσικών, από τον Dave Lindley και τον αγαπημένο μου John Fahey μέχρι τον Ben Harper, τον John Butler και τον David Gilmour χρησιμοποίησαν τις Weissenborn με τον ιδιαίτερο ήχο τους σε διάφορα μουσικά πλαίσια. Στο American Primitive Guitar που τόσο με ενδιαφέρει, πέραν του προπάτορα Fahey σημαντική δουλειά στην Weissenborn μας έχει αφήσει και ο Jack Rose, με το παρακάτω κομμάτι να αποτελεί σεμινάριο για τις εκφραστικές δυνατότητες του οργάνου.

Jack Rose – Now that I’m a man full grown II, ηχογραφημένο με μια 1997 Pete Howlett.

John Butler Trio - Treat Yo Mama

Oι Weissenborn ως brand έπαυσαν να υπάρχουν εδώ και πάρα πολλές δεκαετίες, με την εταιρεία να κλείνει σύντομα μετά τον θάνατο του Hermann το 1937, και το όνομα πλέον χρησιμοποιείται για οποιαδήποτε κιθάρα αυτού του τύπου, ασχέτως κατασκευαστή. Υπήρξαν λίγες εταιρείες που αντέγραψαν την φιλοσοφία του Weissenborn την δεκαετία του ’20, όπως οι Hilo της Oscar Schmidt. Μοντέρνας παραγωγής Weissenborns at a budget θα βρείτε από ένα μικρό αριθμό far-eastern κατασκευαστών folk οργάνων όπως Ashbury και Gold Tone, ενώ χειροποίητα όργανα φτιάχνουν πολλοί luthiers εντός και εκτός Αμερικής, όπως ο Tony Francis, o Richard Wilson, o Bill Asher και ο Pete Howlett που ανέφερα παραπάνω.

Συντόμως σε άλλο thread θα σας πω και για τη δική μου Weissenborn (τύπου) κιθάρα που απέκτησα πρόσφατα, με φωτο και clips. Όχι πως έχω ιδιαίτερη ιδέα του τι κάνω προς το παρών αλλά λέμε τώρα…