Πίνακας συμμετοχής

Το σωστό panning δυστυχώς δεν γίνεται βάζοντας "απέναντι" τις κιθάρες, ούτε υπολογίζεται με ποσοστά επί τις %. Τα "είδωλα" των οργάνων στην στερεοφωνική εικόνα δεν είναι σταθερά κατά την διάρκεια του mix και αλληλοεπηρεάζονται με τα γειτονικά τους (και όχι μόνο) σε κάθε επέμβασή μας. "Μετακινώντας" κάποιο με το pan ή ανεβοκατεβάζοντας την έντασή του ή ακόμα ακόμα "πειράζοντας" το συχνοτικά με ένα eq, ήδη έχουμε επηρεάσει ανάλογα και τα υπόλοιπα. Κυρίως όμως αυτό που μας ενδιαφέρει, την συνολική ισορροπία στην στερεοφωνία ώστε η "ενέργεια" να "μοιράζεται", ξεκινώντας πάντα από το κέντρο. Οπότε η θέση των οργάνων πρέπει συνεχώς να "διορθώνεται" καθ όλη την διάρκεια του mix μέχρι να καταλήξουμε και μάλιστα να είναι πάντα το τελικό μας "χτένισμα". Καλό βέβαια είναι το "τελικό" να γίνεται με ξεκούραστα αυτιά (άλλωστε ειδικά μετά τα σαράντα έχει πολύ πλάκα το τι και πως ακούει ο καθένας μας και αν μπει και η κόπωση στη μέση βράστα). Έτσι, όσο πιο απλά μπορώ να το θέσω, το "μυστικό" είναι να αντιμετωπίζεις το mix σαν ακροατής μιας μπάντας. Φρόντισε λοιπόν ανά τακτά χρονικά διαστήματα να στήνεσαι στο sweet spot των ηχείων σου (τα ακουστικά εδώ τα ξεχνάς για λίγο) και να προσπαθείς να "δεις" τους μουσικούς σου στον χώρο (κλείνοντας για λίγο και τα μάτια έχεις καλύτερη αντίληψη). Σου ακούγονται σωστά εκεί που θα έπρεπε να είναι και ισορροπημένοι μεταξύ τους?... αν όχι, διορθώνεις προσωρινά θέσεις και εντάσεις και πας παρακάτω. Εννοείται ότι η χρήση των effects (ειδικά του reverb) λειτουργεί "καταλυτικά" ως προς την αίσθηση της θέσης των "ειδώλων". Η όλη διαδικασία να γίνεται σε "ρεαλιστική ένταση" και όχι χαμηλά γιατί οι ρυθμίσεις θα βγουν λάθος. Επίσης βοηθά πολύ να ακούς αποσπασματικά γκρουπάροντας τα solo σε ομάδες οργάνων (πχ τις ρυθμικές κιθάρες ξεχωριστά). Το σωστό γκρουπάρισμα των επιμέρους οργάνων είναι σημαντικότατο όχι μόνο για το pan φυσικά. Σημαντικό βοήθημα είναι και το να ακούς συχνά και mono / stereo σε A/B συγκρίσεις. Έτσι και δεν θα "θάψεις" κάτι ξεχασμένο στα άκρα και θα αποφύγεις εύκολα τις "υπερβολές" και το σύνηθες λάθος των περισσότερων που προσπαθώντας να "απλώσουν" την στερεοφωνία δημιουργούν μια "τρύπα" στο κέντρο συσσωρεύοντας "αφύσικη" ενέργεια στα άκρα. ΠΑΝΤΑ η "ενέργεια" πρέπει να απλώνεται "γραμμικά" χωρίς κενά (πλην περιπτώσεων που το επιδιώκουμε για x λόγους). Τέλος ένα VST plug in όπου μπορείς να συμβουλεύεσαι (ή και να επεμβαίνεις με σύνεση όμως) στο mid και τα sides του mix σου είναι τo Voxengo MSED και είναι και free. EDIT - ακολούθως συμπληρώνω με την απάντηση που έδωσα στις παρατηρήσεις των φίλων μας στα σχόλια. Χονδρικά, ο άνθρωπος βρισκόμενος σε ένα χώρο, αποκτά αίσθηση της απόστασης και της θέσης μιας ηχητικής πηγής μέσα σε αυτόν, από τις διαφορές των ηχητικών σημάτων (χρονικές και έντασης) που φτάνουν στα δυο αυτιά του. Αυτό που δεν πρέπει να ξεχνάμε ποτέ, είναι ότι τα αυτιά μεταφέρουν την πληροφορία αλλά πάντα στο τέλος ο εγκέφαλος καλείται να «ερμηνεύσει» τα ηχητικά δρώμενα κατά κανόνα υποκειμενικά. Καλώς η κακώς η ακοή ως αίσθηση επηρεάζεται κατά κάποιο τρόπο λογαριθμικά και από τις εξωτερικές διεγέρσεις αλλά και από το θυμικό. Είναι αδύνατο να μετρηθεί αντικειμενικά σε προβολή με την πραγματικότητα μια κοινή ακουστική αίσθηση που προκαλεί ένα ερέθισμα, καθότι μπορούν να δοθούν από τον κάθε ακροατή ξεχωριστά μεγάλες διάφορες στις εκτιμήσεις του. Επίσης συνυπολογίστε το ότι παρότι η ακουστική αντίληψη παίζει σημαντικό ρόλο και η ταυτόχρονη χρήση της όρασης (όταν η πηγή είναι ορατή) επηρεάζει θετικά την ακρίβειά στον εντοπισμό της θέσης της βελτιώνοντας δραστικά την διαδικασία… Μετά από τόσα χρόνια στο κουρμπέτι πάντως, έχω καταλήξει ότι καλή η ακουστική και η ηλεκτροακουστική αλλά το παιχνίδι στην πράξη ορίζεται εν πολλοίς από την ψυχοακουστική η οποία κάνει άνω κάτω τα όποια νούμερα μέτρησης υπολογισμού και καταγραφής. Αnyway και παμ’ παρακατ’. Επί της ουσίας οι στερεοφωνικές μέθοδοι κατά την ηχογράφηση, επεξεργασία και αναπαραγωγή είναι η τεχνητή προσπάθεια μας να δημιουργήσουμε την αίσθηση της αρχικής φυσικής κατανομής του ήχου στον χώρο. Τώρα η απόλυτη σχέση «αιτίας αιτιατού» (που μπορούμε να την ορίσουμε και ως «πιστότητα») έχει να κάνει κυρίως με την κλασική μουσική (ή εν γένει διάφορα ακουστικά σύνολα πολλών μουσικών ειδών). Ηχογραφούμε από απόσταση με κάποια από τις δοκιμασμένες επιτυχώς στην πορεία των χρόνων stereo mic τεχνική, την φυσική ακουστική του περιβάλλοντος μαζί με την ηχητική πηγή (π.χ. μια συμφωνική ορχήστρα σε μια αίθουσα συναυλιών) και όλα καλά όλα ανθηρά στο βασίλειο της "audioμαρκίας". Αναπαράγοντας πλέον σε ένα hi end σύστημα σε ρεαλιστικές εντάσεις, εισπράττουμε εν δυνάμει αληθοφανείς εμπειρίες αναπαράστασης του αρχικού μουσικού δρώμενου. Κάποιες φορές και συγκλονιστικές. 'Οσοι είχαν την τύχη να απολαύουν ανάλογες, με καταλαβαίνουν φαντάζομαι καλύτερα. Στα καθ ημάς από την άλλη, για κοινωνικο-εμπορικο-οικονομικούς κατά βάση λόγους που δεν είναι του παρόντος αλλά φαντάζομαι κατανοείτε, ως επί το πλείστον στην μουσική βιομηχανία η ηχογράφηση της ηχητικής πηγής, γίνεται από πολύ κοντινή απόσταση (close mic technique). Αποτέλεσμα η καταγραφή όσον δυνατόν λιγότερο της φυσικής ακουστικής του περιβάλλοντος δηλαδή με όσα δυνατόν λιγότερα στοιχεία χώρου. Αναπόφευκτα λοιπόν στην σύγχρονη μουσική, το panning (σε συνδυασμό πάντα με τα effect εξομοίωσης χώρων και τις εντάσεις) αποτελεί περισσότερο μια δημιουργική post production διαδικασία, που δεν περιορίζεται απαραίτητα από την ανάγκη κάποιας φυσικής αναπαράστασης, τουλάχιστον ως προς την χωροθεσία των μουσικών (τι να πουν και τα έρμα τύμπανα που στην πορεία των χρόνων έκαναν «βόλτες» δεξιά αριστερά στις διάφορες παραγωγές). Κατά κανόνα φτιάχνουμε εκ βάθρων (περισσότερο ή λιγότερο πετυχημένα) εικονικά περιβάλλοντα (σκηνές) προσπαθώντας να καθορίσουμε κατά βούληση τις θέσεις των οργάνων στον οριζόντιο και κάθετο άξονα με τέτοιον τρόπο ώστε να μην αλληλεπιδρούν αρνητικά ως προς την διακριτότητα τους και να μην αλλοιώνονται (το δυνατόν) οι χροιές τους «αναπνέοντας» αναλογικά στο δικό τους μέρος, υπηρετώντας την μουσικότητα και δίνοντας την ψευδαίσθηση στον ακροατή του αμιγούς ηχητικού δρώμενου σε έναν χώρο κι όχι της αποσπασματικής multitrack “συραφής”. Κι αυτό ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΟΛΟΥ ΕΥΚΟΛΟ… πέραν της έλλειψης της επικουρικής βοήθειας της όρασης και την μη γραμμική συμπεριφορά της ευαισθησίας της ακοής αναλόγως της συχνότητας, έχουμε να παλέψουμε συνεχώς και με το φαινόμενο masking effect που στην εξέλιξη του mix επηρεάζει την γενική ηχητική συνισταμένη και ως προς την ικανότητα διάκρισης της κάθε θέσης οργάνου ανά πάσα χρονική στιγμή (το «σπρώξιμο» που λέγαμε) και αποκρύπτοντας παράλληλα επιμέρους πληροφορία ή αλλοιώνοντας την χροιά της. Τεράστιο ρόλο στην δυνατότητα επιτυχούς panning παίζει και η «σωστή» ενορχήστρωση. Δεν είναι δύσκολο με μια κακή με 5 όργανα να οδηγήσουμε ένα mix σε μια «ηχητική λάσπη», ενώ από την άλλη με 10 σε μια καθαρή όπου όλα θα ακούγονται δεμένα αλλά ταυτόχρονα και ευκρινή. Επίσης ρόλο παίζει και το Pan law που έχουμε επιλέξει στο daw αλλά δεν με βλέπω να τελειώνω σήμερις (άλλωστε η τιμή των 3db boost στα άκρα που νομίζω ότι δίνεται ως default επί το πλείστον στα daw είναι μια γενικά αποδεκτή τιμή). Εν κατακλείδι μην περιορίζετε την φαντασία σας. Αν σας ακούγεται κάθε φορά ωραία το αποτέλεσμα (σε ένα αποδεκτό μόνιτορ σύστημα), τότε περί σπιτικής κολοκυθόπιτας το ανάγνωσμα και κερνάτε και τους άλλους από αυτήν. Άσε που μπορεί να δημιουργήσετε "σχολή" με μια πρωτότυπη προσέγγιση... ποιος ξερ'. Π.χ. Θέτε το μπάσο δεξά?. No prob. Στράτο μου η κατευθυντικότητα ξεκινά μετά από τα 80 έως 120Hz περίπου. Απλά ντουμπλάρισε το κανάλι του μπάσου. Στο πρώτο βάλε ένα high cut φίλτρο στα 120 και άστο στο κέντρο σε mono mode. Στο δεύτερο ένα low cut πάλι στα 120 και γείρε το όσο δεξιά θέλεις (σε stereo mode αυτό φυσικά). Κατόπιν πειραματίσου λίγο ως προς την ένταση μεταξύ τους για να μην «γέρνει» πέραν του φυσιολογικού το master διατηρώντας επαρκή την ενέργεια του και με την κλίση οκτάβας στα φίλτρα (ξεκίνα στα 18db και κινήσου αυξητικά) για να είναι ομαλή η μετάβαση και είσαι έτοιμος (ο στόχος λογικά είναι να παραμείνει ο ήχος ίδιος με το αρχικό για αυτό κράτα το και αυτό σε ένα τρίτο κανάλι για A/B συγκρίσεις. Εκτός αν δεν σε νοιάζει κάτι τέτοιο και βρεις κάποιον ήχο πλέον που σου αρέσει περισσότερο κατά το blend). Ελπίζω να λύθηκαν οι απορίες σας (σε κάποιο βαθμό έστω) και επιφυλάσσομαι. ΥΓ. Στην συγκεκριμένη περίπτωση που απλά θέλουμε απλά να "ανοίξουμε" ή να "κλείσουμε" την αίσθηση της στερεοφωνίας, ναι. Σε ένα ή περισσότερα subgroup και ή master. Επ ευκαιρία όμως πιο ειδικά για pannnig και όχι μόνο, ρίχτε μια ματιά στο καταπληκτικό Pan Pot της Goodhertz. https://goodhertz.co/panpot/

Το Mastering είναι το τελευταίο δημιουργικό βήμα στην παραγωγή της ηχογράφησης. Η γέφυρα μεταξύ της μείξης και της διανομής. Είναι η τελευταία ευκαιρία να βελτιώσουμε τον ήχο και να διορθώσουμε προβλήματα σε ένα ακουστικά διαμορφωμένο χώρο. Μετά την ηχογράφηση και μείξη ενός τραγουδιού, ο Mastering Engineer εξισορροπεί τα ηχητικά μέρη στο ακουστικό φάσμα και βελτιστοποιεί το κομμάτι για αναπαραγωγή σε ποικιλία μέσων και μορφών. Κάποιες φορές δεν χρειάζεται να κάνει τίποτα, ενώ άλλες θα βάλει την τελευταία πινελιά για το τελικό αποτέλεσμα. Αυτή η τελική έκδοση του κομματιού είναι γνωστή ως "master recording" και είναι αυτή που καταλήγει στα streaming ή download sites και στη δημιουργία φυσικών μέσων όπως CD ή βινύλιο. Το Mastering είναι ισότιμα τεχνικό και δημιουργικό. Οι Mastering Engineers χρησιμοποιούν σουίτες ηχογράφησης DAW με εργαλεία όπως ισοστάθμιση, συμπίεση και άλλα εφέ για να ρυθμίσουν εντάσεις, fades, στερεοφωνική εικόνα και ίσως να βελτιώσουν τον ήχο. Είναι επίσης η δουλειά του μηχανικού να διασφαλίζει ότι το κομμάτι σας ακούγεται εξ ίσου καλά, σε όποιο σύστημα αναπαράγεται. Από μικρά ηχεία laptop και κινητά τηλέφωνα μέχρι home theater, hi end συστήματα και ηχητικές εγκαταστάσεις κλαμπ και σινεμά. Το Mastering είναι επίσης το τελικό στάδιο ποιοτικού ελέγχου για τη μουσική σας. Είναι η τελευταία ευκαιρία να βεβαιωθείτε από ένα τρίτο και έμπειρο αυτί ότι δεν υπάρχουν σφάλματα ή τεχνικά προβλήματα προτού κυκλοφορήσει. Γι αυτό το mastering είναι σημαντικό βήμα στη διαδικασία παραγωγής. Λίγη ιστορία. Στην αρχή οι mastering engineers λέγονταν transfer engineers γιατί η δουλειά τους επικεντρωνόταν στη μεταφορά της ηχογράφησης από την ταινία στους 10-ιντσους δίσκους shellac 78 στροφών. Κι αυτό προέκυψε γιατί το υλικό αυτό και το βινύλιο (PVC) στη συνέχεια, είχε μηχανικούς περιορισμούς στην χωρητικότητα αλλά και στα μπάσα, την ένταση και τις δυναμικές που μεταφράζονταν σε μεγάλα αυλάκια που επίσης μπορεί να έκαναν την βελόνα ανάγνωσης να ξεφύγει απο την πορεία της και να πηδήξει αυλάκι. Με την έλευση του 12" βινυλίου με τα 23 λεπτά διάρκεια ανα πλευρά, το LP εξυπηρετούσε την αναπαραγωγή μεγάλων κλασικών έργων καθώς και συλλογές τραγουδιών σαν άλμπουμ. Οι mastering engineers ειδικεύτηκαν περισσότερο και φρόντιζαν να υπάρχει σωστή σειρά, ενιαίος ήχος και δυναμικό εύρος στο σύνολο των κομματιών, αφού ακούγονταν απο την αρχή ως το τέλος τους δίσκου σαν ολοκληρωμένο έργο. Απο τα 80'ς και μετά, το ψηφιακό CD επέτρεψε την αναπαραγωγή πολύ χαμηλών συχνοτήτων αλλά και μεγαλύτερο δυναμικό εύρος. Οι mastering engineers ασχολήθηκαν περισσότερο με την βελτιστοποίηση του ήχου ενω για μια εικοσαετία, παρακινούμενοι απο τους παραγωγούς επιδόθηκαν σε ένα ξέφρενο ανταγωνισμό loudness (έντασης), πως δηλαδή ένα τραγούδι στο ραδιόφωνο θα ακούγεται δυνατότερα δίπλα σε κάποιο άλλο, μιας και το δυνατό εντυπωσιάζει μεν χωρίς απαραίτητα να είναι ποιοτικότερο ηχητικά, δε. Στα 00'ς και με το internet οι mastering engineers έγιναν επίσης υπεύθυνοι για την αναπαραγωγή σε ένα ευρύ φάσμα ψηφιακών συσκευών και νέων πλατφορμών. Τα streaming sites, όπως το Spotify, το Soundcloud και η Apple Music, χρησιμοποιούν δικά τους σημεία αναφοράς στην ένταση για να διασφαλίσουν ότι όλα τα κομμάτια αναπαράγονται με λίγο - πολύ την ίδια ένταση. Εάν ένα κομμάτι είναι πολύ ήσυχο, το Spotify θα αυξήσει αυτόματα την ένταση. Ομοίως, θα την χαμηλώσουν εάν είναι πολύ δυνατή. Ωστόσο, αυτό έχει αρνητική επίδραση σε αυτά μιας και συμπιέζονται αυτόματα ακόμα περισσότερο και τυχαία, ακυρώνοντας όποιες δυναμικές υπήρχαν, με αποτέλεσμα να ακούγονται αφύσικα συμπιεσμένα. Γι αυτό είναι σημαντικό το master να έχει το level ειδικά για τη συγκεκριμένη πλατφόρμα ή το μέσο που θα κυκλοφορήσει. Να προσλάβετε έναν Mastering Engineer ή να το κάνετε μόνος σας; Το Mastering έχει τη φήμη σκοτεινής τέχνης και στελεχώνεται απο άτομα που εκπαιδεύουν τα αυτιά τους σε διάφορα είδη μουσικής και κορυφαία συστήματα ακρόασης, πολλά χρόνια. Είναι επίσης πολύ σημαντικός ένας σωστά ακουστικά επεξεργασμένος χώρος και ένα ποιοτικό σύστημα ηχείων, κάτι που δυστυχώς μπορεί να κοστίσει χιλιάδες ευρώ. Γι αυτούς τους λόγους, ίσως είναι καλύτερο να απευθυνθείτε σε έναν έμπειρο μηχανικό για να ολοκληρώσετε το έργο σας, ακόμα και σε μεγάλους, γνωστούς οίκους του εξωτερικού για να είστε σίγουροι πως δεν θα πέσετε σε τυχαίο pretender. Είναι επίσης μια ευκαιρία να πάρετε μια δεύτερη γνώμη από κάποιον με φρέσκο και έμπειρο αυτί, ιδιαίτερα όταν έχετε ακούσει το ίδιο κομμάτι για μήνες ατελείωτα. Ωστόσο, η υπηρεσία αυτή κοστίζει και μπορεί να πληρώσει κανείς από 50 έως 150 ευρώ το κομμάτι σε έναν έμπειρο μηχανικό. Υπάρχουν επίσης αυτοματοποιημένες υπηρεσίες mastering όπως τα Landr και Aria, που χρησιμοποιούν αλγόριθμους υπολογιστών για να κάνουν τις μίξεις σας να ακούγονται πιο κοντά σε δημοφιλείς παραγωγές. Ωστόσο, αυτή είναι μια σχετικά νέα υπόθεση και πολλοί θεωρούν ότι αυτές οι υπηρεσίες δεν το προσεγγίζουν όπως κάποιος έμπειρος επαγγελματίας. Εναλλακτικά, με ένα βιβλίο σαν αυτό του μάστορα του είδους, Bob Katz, Mastering Audio: The Art and the Science απαραίτητα και καλή υποδομή με προσεγμένα ηχεία, μπορεί να κάνετε αρκετά για να καλύψετε τις προσωπικές ανάγκες σας και να μην χαλάσετε αυτό που τόσο πολύ κοπιάσατε να ηχογραφήσετε.